του Χρήστου Ζαμπούνη

Άγνωστες λεπτομέρειες από τον βίο και την πολιτεία του κορυφαίου Έλληνα εφοπλιστή, όπως περιγράφονται στο βιβλίο του στενού του συνεργάτη Ιωάννη Φραγκούλη.

Το 1983 το “Atlantis IIˮ έπλευσε από το Μόντε Κάρλο με προορισμό το Σουέζ. Εκεί θα παρελάμβανε τους υψηλούς προσκεκλημένους του Σταύρου Νιάρχου, για μία κρουαζιέρα στην Ερυθρά θάλασσα. Ιδού πώς περιγράφει ο διευθυντής τότε του ναυτιλιακού γραφείου του Μονακό, Ιωάννης Φραγκούλης, το περιστατικό:

«Το μεσημέρι της 9^ης Απριλίου το Boeing του Νιάρχου προσγειώθηκε και στάθμευσε κοντά στο ελικόπτερο που βρισκόταν ήδη λίγα μέτρα από την αίθουσα VIP’s. Ο Kissinger κατέβηκε πρώτος, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του, και “χάθηκεˮ μέσα στους πολυάριθμους Αιγυπτίους επίσημους που τον οδήγησαν στην αίθουσα υποδοχής. Ο Νιάρχος βγήκε λίγο αργότερα, με αγκάλιασε γεμάτος χαρά, με ευχαρίστησε για τις προσπάθειες που έκανα και κατευθύνθηκε προς το ελικόπτερο. Θα έφευγε με την πρώτη πτήση, όπως και ο Αμερικανός υπουργός, αλλά δεν είχε αντίρρηση να περιμένει λίγο ώσπου να τελειώσει τα τυπικά με τους Αιγυπτίους. Βέβαια, για τον Νιάρχο το ρήμα “περιμένωˮ ήταν λίγο άγνωστο. Δεν πέρασε πολλή ώρα και μου ζήτησε να ρίξω μια ματιά στην αίθουσα αναμονής. Επέστρεψα άπραγος.

– Ο κύριος ακόμα μιλάει με τους Αιγυπτίους, τον πληροφόρησα και τότε πια η λίγη υπομονή του εξαντλήθηκε.

– Δεν περιμένω άλλο. Πες του ότι το ελικόπτερο θα είναι πίσω σε μία ώρα για να τον πάρει μαζί με τους άλλους, είπε και έφυγε.

Πηγαίνοντας προς την αίθουσα VIP’s, εμφανίστηκε ο Kissinger, η σύζυγός του και οι Αιγύπτιοι συνοδοί του. “Πού είναι ο Σταύρος;ˮ με ρώτησε. Προσπάθησα να τα μπαλώσω. “Μου είπε να σας ζητήσω συγγνώμη, αλλά δεν ήθελε να σας ενοχλήσει στο διάστημα που μιλούσατε με εκείνους που σας υποδέχθηκανˮ. Ο Kissinger δεν κατάφερε να κρύψει τη δυσαρέσκειά του, μπορεί και τον θυμό του, αλλά δεν είχε επιλογή. Γύρισε στην αίθουσα και περίμενε την επιστροφή του ελικοπτέρου, προς μεγάλη χαρά των συνοδών του.

Είναι και αυτό περιστατικό ένα δείγμα του χαρακτήρα του Νιάρχου. Το πρόγραμμά του δεν άλλαζε για τίποτα και για κανέναν».

Ο Φραγκούλης δεν ήταν ένας τυχαίος συνεργάτης του Νιάρχου. Ήταν ένας άνθρωπος εμπιστοσύνης που υπηρέτησε σε καίριες θέσεις, από καπετάνιος της «Κρεολής», όταν πρωτοπροσελήφθη, έως εκπρόσωπός του στο Διοικητικό Συμβούλιο της Ενώσεως Ελλήνων Εφοπλιστών. Έχει σημασία στο σημείο αυτό να τονισθεί ότι διαβάζοντας το 240 σελίδων πόνημά του, ουδαμού προδίδεται η προαναφερθείσα εμπιστοσύνη. Έχει επίσης σημασία ότι αποτελεί την μοναδική έως σήμερα πηγή μαρτυριών για τον κορυφαίο εφοπλιστή και φιλάνθρωπο.

Σε αντίθεση με το αντίπαλον δέος του, τον Αριστοτέλη Ωνάση, για τον οποίον έχουν γραφτεί και συνεχίζουν να γράφονται τόμοι επί τόμων, ο Νιάρχος είχε επιβάλει όρκον σιωπής δια τα του βίου του. Μία ιδιότυπη τρομοκρατία υπεχρέωνε συγγενείς, φίλους και συνεργάτες να αποφεύγουν την παραμικρή αναμετάδοση πληροφοριών σχετικώς με τις δραστηριότητές του. Η γαλλική έκφρασις “vivons bien, vivons cachésˮ είχε γίνει το έμβλημά του, ενώ ο ιταλικός όρος “omertaˮ η ρομφαία του. Αμέτρητες είναι οι φορές που ηρνήθη συνεντεύξεις και πολυάριθμες οι περιπτώσεις όπου απέφευγε αριστοτεχνικώς τους παπαράτσι.

«Ο Νιάρχος δεν αγαπούσε τους δημοσιογράφους. Τους κρατούσε στο περιθώριο, κτίζοντας την εικόνα του ψυχρού άνδρα, αντίθετα με τον Ωνάση που ήταν πάντα εύθυμος», σημειώνει ο Φραγκούλης. Μία από τις ελάχιστες εξαιρέσεις υπήρξε η φωτογράφιση που έγινε επί της «Κρεολής» για λογαριασμό της αμερικανικής “Vogueˮ το 1966. Ο Νιάρχος παρεχώρησε για πέντε ημέρες την θαλαμηγό του, έπειτα από αίτημα που του υπέβαλε ο βασιλεύς Κωνσταντίνος, με εμφανή σκοπό την ενίσχυση του τουρισμού στην Ελλάδα. Οι εικόνες του διάσημου φωτομοντέλου Jean Shrimpton με την φωτογραφική ματιά του Dick Avedon, έκαναν τον γύρο του κόσμου.

Όμως ο Φραγκούλης δεν περιορίσθηκε στην ευχάριστη και ελαφρά θεματολογία. Έθιξε καυτά και ακανθώδη ζητήματα, όπως ο τραγικός θάνατος της Ευγενίας Λιβανού στην Σπετσοπούλα και οι κατηγορίες για δολοφονία της από τον σύζυγό της, η επένδυση των ναυπηγείων Σκαραμαγκά και η ασυμφωνία με τις μετέπειτα κυβερνήσεις, ο πολυκύμαντος ερωτικός του βίος και ο τέταρτος γάμος με την κατά 35 χρόνια νεότερή του Έλενα Φορντ και, φυσικά, η βεντέτα με τον Ωνάση. Κάτω από μία φωτογραφία του Μεγάλου Σμυρνιού, διαβάζουμε την λεζάντα: «Η σύμπτωση της παρουσίας του Νιάρχου στον ίδιο χώρο και ο ανταγωνισμός που δημιουργήθηκε μεταξύ τους, σε έναν βαθμό στάθηκε αιτία της εντυπωσιακής του επιτυχίας».

Σκληρός στις διαπραγματεύσεις, με ένα ανυπέρβλητο ταλέντο να εντοπίζει τις ευκαιρίες, αυστηρός πατέρας, άστατος στην προσωπική του ζωή, ο Νιάρχος κατακρίθηκε και λοιδορήθηκε πολύ περισσότερο από τον ανταγωνιστή του όσο ζούσε. Με το άνοιγμα της διαθήκης του και την προικοδότηση του φερώνυμου Ιδρύματος, ξεκίνησε η αντίστροφη μέτρηση για την υστεροφημία του. Είναι βέβαιον ότι οι επόμενες γενεές που θα επισκέπτονται το πάρκο Νιάρχου στο Φαληρικό Δέλτα, θα είναι πιο επιεικείς μαζί του.