Rudy Dark Swan | MANCODE STYLE

O μεγαλύτερος άντρας χορευτής της γενιάς του (1938- 1992) γεννήθηκε μέσα σ’ ένα τρένο με προορισμό το Βλαδιβοστόκ. Η μητέρα του πήγαινε να επισκεφτεί τον άντρα της, που υπηρετούσε στον Κόκκινο Στρατό. Ήταν ένα επαρκώς αντισυμβατικό ξεκίνημα σε μια ακολούθως αντισυμβατική ζωή, την οποία επρόκειτο να διαγάγει ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ μέχρι το τέλος του.

Όπως και να τον δεις, υπήρξε ένας άνθρωπος που πήγε κόντρα. Κόντρα στις δυνάμεις του (αυτό ισχύει για κάθε μεγάλο χορευτή), στις προκαταλήψεις, στους κανόνες. Είναι ο πρώτος που άνοιξε ουσιαστικά τον δρόμο στους άνδρες χορευτές της Δύσης, αποδεικνύοντας ότι το αρσενικό φύλο δεν είναι υποδεέστερο στο μπαλέτο, δεν υπάρχει μόνο για να συμπληρώνει τη χορογραφία, προσφέροντας το χέρι του πρίγκιπα στην πρωταγωνίστρια μπαλαρίνα, όπως λέει το παραμύθι, αλλά μπορεί να αποτελέσει το πιο δυνατό καλλιτεχνικά «υλικό» μιας παράστασης.

Είναι ο πρώτος που έσβησε τη διαχωριστική γραμμή μεταξύ κλασικού μπαλέτου και μοντέρνου χορού. Ο ίδιος ήταν άριστος performer και στα δύο είδη, δείχνοντας ότι δεν υπάρχουν στερεότυπα και σχολές, ότι τους κανόνες τούς θέτει μόνο το σώμα και το ταλέντο του κάθε χορευτή. Αν και ο ίδιος φοίτησε στη σχολή της Βαγκάνοβα και ανήκε αρχικά στην ομάδα του Mariinsky, θεωρούμενος κλασικός χορευτής, έκανε παράλληλα σπουδαία δουλειά δίπλα στη Martha Graham. Ενώ ο Gene Kelly προσπάθησε μέσα από τις ταινίες του να παντρέψει το κλασικό με το μοντέρνο, απέκτησε τελικά μια πιο εμπορική ή ψυχαγωγική διάσταση. Αντίθετα ο Νουρέγιεφ κατάφερε να επιβάλει τον μοντέρνο χορό στον ελιτίστικο κύκλο του κλασικού μπαλέτου.

Όσον αφορά την αντισυμβατικότητα, είχε διακόψει για 40 λεπτά την παράσταση του «Δον Κιχώτη» που ανέβαζαν με το μπαλέτο Kirov στη Βιέννη, επειδή δεν τον άφηναν να βγει να χορέψει με το κολάν του και επέμεναν να φορέσει το κοστούμι της παράστασης. Τελικά υποχώρησε, αλλά λίγα χρόνια μετά καθιέρωσε και αυτή την «ιδιοτροπία» του, επιλέγοντας το απλό κολάν αντί στολής όπου το έκρινε απαραίτητο.

Αν και ήταν οξύθυμος άνθρωπος και εκκεντρικός, χάρη στο χάρισμα που είχε στην κίνηση και στη γενναιοδωρία με την οποία πλαισίωσε τον χορό, έγινε πρότυπο, κάτι σαν το εγχειρίδιο του καλού χορευτή, από τότε μέχρι σήμερα. Ο Μπαρίσνικοφ, ο άλλος σπουδαίος Ρώσος χορευτής που εξέλιξε το μπαλέτο στη Δύση, είχε πει σε συνέντευξή του ότι «ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ ήταν ένας ασυνήθιστος άνδρας με ένστικτο, εξυπνάδα, αέναη περιέργεια, εξαιρετική πειθαρχία και βέβαια μεγάλη αγάπη για τον χορό». Όταν άφησε τη Ρωσία για να εγκατασταθεί στη Δύση, και μέχρι να αποκτήσει μια εν γένει αποστροφή για τους διάσημους –την οποία θα διατηρούσε μέχρι το τέλος του– πρόλαβε να ζήσει κάποιες από τις μυθικές βραδιές του Studio 54 και να συγχρωτιστεί με τον Freddie Mercury, την Jackie Kennedy -Onassis, τον Mick Jagger, τη Liza Minnelli, τον Andy Warhol κ.ά. Τελικά οι μόνοι φίλοι στους οποίους έμεινε πιστός ήταν από τον χώρο του μπαλέτου.

Η «απόδραση» στη Δύση

Μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’50, ο Νουρέγιεφ είχε ήδη δημιουργήσει αίσθηση στη Σοβιετική Ένωση. Όταν η ομάδα Mariinsky επρόκειτο να κάνει tour σε Παρίσι και Λονδίνο, πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό για τη σοβιετική κυβέρνηση, που φιλοδοξούσε να αποδείξει στη Δύση την πολιτιστική της υπεροχή, ο επαναστατικός και ατίθασος χαρακτήρας του Νουρέγιεφ τον έθετε μάλλον εκτός της αποστολής. Συν το γεγονός ότι οι σχέσεις του με τον καλλιτεχνικό διευθυντή ήταν τεταμένες. Η πορεία του θα ήταν πολύ διαφορετική μάλλον, αν δεν επισκεπτόταν τη Ρωσία ένας Γάλλος διοργανωτής του tour, ο οποίος, παρακολουθώντας τον Νουρέγιεφ να χορεύει, είπε ότι είναι αδύνατον να μη συμμετάσχει ο συγκεκριμένος χορευτής. Μάλιστα τέθηκε ως αίτημα από τις γαλλικές αρχές προς τις σοβιετικές και φυσικά έγινε αποδεκτό. Στο Παρίσι ο Νουρέγιεφ κέρδισε το κοινό. Ένας δημοσιογράφος έγραψε στην εφημερίδα Le Monde: «Δεν θα ξεχάσω ποτέ την είσοδό του στη σκηνή με τη γατίσια του κίνηση, τα μεγάλα και άγρια μάτια του και τους ανάγλυφους μηρούς του να διαγράφονται από το κολάν του».

Κατά τη διάρκεια της διαμονής του στο Παρίσι, ο Νουρέγιεφ, συναναστρεφόμενος Γάλλους και πηγαίνοντας σε gay bars, καταπάτησε τους κανονισμούς της αποστολής και έτσι αποφασίστηκε ότι δεν μπορεί να συνεχίσει την περιοδεία στο Λονδίνο. Προκειμένου να τον στείλουν πίσω στη Ρωσία, του είπαν διάφορα ψέματα, όπως ότι είναι άρρωστη η μητέρα του ή ότι έχει προκύψει μια έκτακτη παράσταση στο Λένινγκραντ (σημερινή Αγία Πετρούπολη) στην οποία έπρεπε να συμμετάσχει. Εκείνος αρνήθηκε και ζήτησε άσυλο από τη γαλλική κυβέρνηση. Μέσα σε μία εβδομάδα είχε ήδη κλείσει την επόμενη συνεργασία του και ετοιμαζόταν να ανεβάσει στο Παρίσι την «Ωραία κοιμωμένη» δίπλα στη Nina Vyroubova. Οι σοβιετικές αρχές ανάγκασαν τη μητέρα του, τον πατέρα του και τον δάσκαλό του να του γράφουν γράμματα για να τον πείσουν να γυρίσει πίσω, χωρίς αποτέλεσμα. Τελικά θεωρήθηκε προδότης και του απαγορεύτηκε η είσοδος στη χώρα. Πέρασαν περίπου 20 χρόνια για να επιστρέψει. Ήταν όταν πραγματικά πέθαινε η μητέρα του και ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ τού επέτρεψε την είσοδο στη χώρα.

Το 1993 πέθανε από AIDS στο Παρίσι και ο καλλιτεχνικός διευθυντής του μπαλέτου Mariinsky δήλωσε: «Αυτά που έκανε ο Νουρέγιεφ στη Δύση δεν θα τα είχε καταφέρει ποτέ εδώ».

της Κέλλυς Σταυροπούλου