«Με ένα κλίκ»

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΡΑΣΣΙΑΣ

της Μαριανίνας Πάτσα

Το πρώτο του πορτρέτο ήταν αυτό του σπουδαίου Έλλη- να σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά. Έχει φωτογραφίσει από τον Robert De Niro και την Uma Thurman μέχρι τους Akira Kurosawa, Krzysztof Kislovsky, Roman Polanski, αλλά και πολλούς σημαντικούς Έλληνες καλλιτέχνες, επιστήμονες και πολιτικούς. Ο διακεκριμένος φωτογράφος Βαγγέλης Ρασσιάς διαθέτει ένα βιογραφικό που «ταξιδεύει» από την Ελλάδα μέχρι τη Βραζιλία και από την Κυανή Ακτή μέχρι το Παρίσι. Πλέον είναι εγκατεστημένος μόνιμα στην Ελλάδα, αλλά η διεθνής εμπειρία και φιλοσοφία του αντικατοπτρίζονται σε κάθε του λήψη. Στη σύντομη κουβέντα μας, με πήρε μαζί του σε μια φανταστική διαδρομή από τις Κάννες μέχρι τα ηλιοβασιλέματα της Βραζιλίας.

Β.Ρ. Έκανα σπουδές στην ψυχολογία επί δέκα χρόνια. Γι’ αυτό πήγα στη Γαλλία. Όμως, επειδή μου άρεσε να κάνω με τους Γάλλους φίλους μου πολιτιστικές διαδρομές στην Ελλάδα και να απαθανατίζω τη μεσαιωνική ιστορία του τόπου, το 1981 αγόρασα μια φωτογραφική μηχανή και πήγα στη Μονεμβασιά. Έτσι οδηγήθηκα στη φωτογραφία.

Δεν είχα ακόμα τελειώσει τις σπουδές μου στην ψυχολογία, όταν κάποια στιγμή διαπίστωσα πως η φωτογραφία ήταν για μένα κάτι πολύ εύκολο. Πίστευα πως με τη φωτογραφία και το ρεπορτάζ θα μπορούσα να κάνω και μια κοινωνική προσφορά. Επιστρέφοντας στη Νίκαια της Γαλλίας, πήγα σε σχολή φωτογραφίας.

Μετά, πήγα ξανά στο Παρίσι και παρακολούθησα σεμινάρια φωτορεπορτάζ και άλλα workshops. Το 1982 πήγα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου στις Κάννες, για να δω τι γίνεται εκεί. Συνεργαζόμουν τότε με έναν ανεξάρτητο ραδιοφωνικό σταθμό. Είδα τον Κώστα Γαβρά και τον ρώτησα στα ελληνικά: «Μπορούμε να σας κάνουμε μια συνέντευξη;». Ήταν πολλοί ρεπόρτερ από σημαντικά περιοδικά, μα ο Γαβράς μού απάντησε: «Η σουίτα μου είναι ο αριθμός τάδε». Όλοι πάθαμε πανικό. Τι θα ρωτήσουμε; Τι θα πούμε; Πόσα έργα του έχουμε δει; Όταν τον ρώτησα πώς δεν επέλεξε ένα από τα άλλα μεγάλα media που ήταν εκεί, αυτός μου απάντησε: «Εμένα με ενδιαφέρουν τα νέα παιδιά». Ο Γαβράς, λοιπόν, ήταν το πρώτο μου πορτρέτο. Και μάλιστα, εκείνη τη χρονιά κέρδισε και τον Χρυσό Φοίνικα για την ταινία «Ο αγνοούμενος».

Όταν θέλω να κάνω ένα πορτρέτο, δεν τραβάω πολλές λήψεις, διότι αναζητώ όσο το δυνατόν λιγότερη ματαιοδοξία. Γι’ αυτό η φωτογράφιση πρέπει να κρατάει πολύ λίγο. Πλέον στα φεστιβάλ κάνω μόνο ένα κλικ. Ο σπουδαίος ψυχολόγος Ζακ Λακάν είχε πει το εξής: «Το ασυνείδητο είναι δομημένο ως μία γλώσσα». Η φωτογραφία δεν έχει δικό της λόγο, δηλαδή δεν υφίσταται το «μία εικόνα, χίλιες λέξεις». Εμείς, οι θεατές, έχουμε τη γλώσσα. Η φωτογραφία δίνει το ερέθισμα. Αλλά έχει ένα σημαίνον και ένα σημαινόμενο. Το σημαίνον είναι το δέντρο και το σημαινόμενο είναι το δάσος. Αυτό επιδιώκω να κάνω μέσα από τη φωτογραφία, ώστε τα πορτρέτα μου να είναι διαχρονικά. Αν η φωτογραφία δεν έχει σημαίνον και σημαινόμενο, τα πορτρέτα δεν αντέχουν στον χρόνο.

Κάθε χρόνο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης έκανα δι- αφορετικά πορτρέτα με διαφορετικά concepts. Χέρια στο πρόσωπο, μάτια κλειστά, μάτια ανοιχτά… Για να το κάνω αυτό με ανθρώπους που δεν ήξερα, κατάλαβα ότι έπρεπε να ξέρω τι θέλω και να είμαι αποφασιστικός και πολύ γρήγορος. Ο Richard Avedon στο «In the American West» το έκανε αυτό εξαιρετικά, με δύο, το πολύ τρία κλικ. Μόνο ο φακός είναι αντικειμενικός. Το μάτι μας μπορεί να είναι αντικειμενικό ως όργανο, μόνο που δεν είναι απλώς ένα ανατομικό όργανο. Επηρεάζεται από τα συναισθήματά μας. Γι’ αυτό, όσο και να λάμπει ο ήλιος, αν η ψυχή μας είναι μαυρισμένη, εμείς θα βλέπουμε το Βατερλό. Θα ήθελα πολύ να μπορούσα να βρεθώ στην εποχή του Βυζαντίου και να φωτογράφιζα την Αγία Σοφία ή τα τείχη της Κωνσταντινούπολης όπως ήταν τότε. Το λέω από παλιά: Παρίσι, η πόλη του φωτός, Αθήνα, πόλη με φως. Διότι αυτό το οποίο έλειπε και ακόμα λείπει σε αυτή τη χώρα είναι όχι ο πολιτισμός, αλλά η κουλτούρα, δηλαδή η διαχείριση του πολιτισμού μας.

Γύρισα στην Ελλάδα μόνιμα το 1997. Στις Κάννες πήγαινα επί δεκαέξι χρόνια. Εκεί κατάλαβα τι σημαίνει μπίζνες στον κινηματογράφο και τι σημαίνει «πουλάω ένα προϊόν». Όλοι πάνε να κάνουν μια δουλειά και να την κάνουν σωστά. Αυτό είναι επαγγελματισμός. Εδώ δεν το έχουμε αυτό. Είναι όσα πάνε κι όσα έρθουν. Δεν γίνεται να πηγαίνεις στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, να φωτογραφίζονται άνετα όλοι οι ξένοι και οι Έλληνες να θέλουν παρακάλια.

Αυτή την περίοδο φωτογραφίζω στο στούντιο πολιτικούς για τις εκλογές. Η τελευταία μου έκθεση ήταν πρόσωπα επώνυμων γυναι- κών από ένα βιβλίο που είχε κάνει ο Στρατής Λημνιός με τίτλο «Βίον Ανθόσπαρτον». Μιλούσε για τις σχέσεις μέσα στον γάμο. Φωτογρά- φισα λοιπόν τα πρόσωπα αυτών των γυναικών, την καθεμία με μια έκφραση η οποία επί της ουσίας έδειχνε το status της μέσα στον γάμο. Τον περασμένο Οκτώβριο, έκανα κι ένα workshop με σαράντα μαθητές από Ιταλία, Γερμανία και Σουηδία, όπου δίδαξα φωτογραφία για τη μεσαιωνική αρχιτεκτονική στην Ελλάδα.

Κάποτε πήγα στη Βραζιλία για έναν μήνα και τελικά κάθισα έξι. Η ανατολή και η δύση στον Ατλαντικό είναι κάτι μαγευτικό. Ένα απόγευμα πήγαινα με το αυτοκίνητο και ξαφνικά είδα το ηλιοβασίλεμα. Είχαν μαζευτεί μερικά σύννεφα και στο βάθος φαινόταν το Άγαλμα του Χριστού Λυτρωτή και το βουνό Κορκοβάντο. Σταμάτησα στην άκρη του δρόμου και απαθανάτισα τη στιγμή. Αυτή είναι η αγαπημένη μου φωτογραφία.