Της Μαριανίνας Πάτσα

Ένα «σχεδόν» 12χρονο αγόρι (ούτε οι γονείς του δεν ξέρουν ποια είναι η πραγματική του ηλικία) βρίσκεται στη δικαστική αίθουσα αντιμετωπίζοντας ποινή φυλάκισης 5 ετών επειδή μαχαίρωσε έναν άντρα. Έτσι ξεκινά η ταινία «Καπερναούμ» της λιβανής Nadin Labaki. Κι ενώ νομίζει κανείς πως η πιο σκληρή σκηνή έχει «καεί» εξαρχής, αυτό που ακολουθεί ταρακουνά πολύ περισσότερο.

Πρωταγωνιστής ένα αγόρι που παλεύει να βρει τρόπο να επιβιώσει στις παραγκουπόλεις της Βηρυτού. Στη δικαστική αίθουσα, το παιδί κάνει μήνυση στους γονείς του επειδή το έφεραν στον κόσμο, χωρίς να μπορούν να του προσφέρουν τίποτα. Η ταινία καταφέρνει μέσα από ερασιτέχνες ηθοποιούς να αποσπάσει ατόφια συναισθήματα μέσα από έναν σχεδόν ντικενσιανό ρεαλισμό -που πολλοί πιστεύουν ότι είναι μυθοπλασία. Όμως δεν είναι ακριβώς έτσι. Ο συγκλονιστικά εκφραστικός πρωταγωνιστής Zain Al Rafeea είναι πρόσφυγας από τη Συρία και πριν να βρεθεί μπροστά από τις κάμερες, δούλευε στους δρόμους της Βυρηττού ως delivery boy. Είναι αναλφάβητος και μέχρι πρόσφατα το μόνο που τον διαχώριζε από τον ρόλο του, ήταν το γεγονός πως οι γονείς του τον αγαπούν. Σήμερα έχει βρει άσυλο στη Νορβηγία, πάει για πρώτη φορά σχολείο και δεν παίζει πια με σκουπίδια και μαχαίρια. Η ταινία ήταν σοκ για πολλούς, ακόμα και για τους Λιβανέζους.

Είναι η πλευρά της ζωής που δεν θέλουν να ξέρουν. Η Labaki όμως ήθελε να κάνει μια ταινία για όλα όσα συμβαίνουν τώρα σε αυτόν τον «αθέατο κόσμο». Έναν κόσμο όπου άνθρωποι
γεννιούνται και πεθαίνουν χωρίς καν να έχουν μια ληξιαρχική πράξη, ένα αποδεικτικό πως υπήρξαν. Όλα αυτά δεν τα γνώριζε ούτε η Labaki. Τα ανακάλυψε πραγματοποιώντας έρευνα στους δρόμους, στις προσφυγικές συνοικίες, στις φυλακές, στα αναμορφωτήρια, στα δικαστήρια. Έτσι αποφάσισε να κάνει μια ταινία για το περιθώριο της πόλης και για όλα τα «γκρίζα» γεγονότα που την αφορούν: αναλφαβητισμός, ανεξέλεγκτη τεκνοποίηση, δουλεμπόριο, παιδική εργασία, αγοραπωλησίες βρεφών. Τα γυρίσματα ήταν δύσκολα αφού συχνά κάποιοι εξαφανιζόντουσαν ή έμπαιναν φυλακή γιατί δεν είχαν χαρτιά.

Η συγκλονιστική αυτή απεικόνιση που συνδυάζει το ντοκιμαντέρ και τον κινηματογράφο ενώ παράλληλα θίγει το θέμα των δικαιωμάτων των παιδιών με ηχηρό τρόπο, χάρισε στην ταινία το Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Καννών 2018, καθώς και υποψηφιότητες για Χρυσή Σφαίρα και Όσκαρ Ξενόγλωσσης Ταινίας. Όμως το σπουδαίο δεν είναι αυτό. Είναι το ό,τι πρόκειται για μια ιστορία που έπρεπε να ειπωθεί διότι υπάρχει και εξελίσσεται έξω από τις κινηματογραφικές αίθουσες. Εκεί, στους δρόμους της Βηρυτού και πολύ πιο πέρα…