Γιάννης Στάνκογλου | Το ταξίδι αυτό δεν είναι μόνο του Γιούγκερμαν...

«Το ταξίδι αυτό δεν είναι μόνο του Γιούγκερμαν.
Είναι ένα ψυχογράφημα ολόκληρης της ανθρώπινης ύπαρξης».

“Η πρώτη μου επαφή με τον “Γιούγκερμαν του Μ. Καραγάτση ήταν γύρω στα 23. Και η αλήθεια είναι πως δεν το εκτίμησα αρκετά. Κολλούσα τότε λίγο περισσότερο με πιο θανατερούς συγγραφείς. Ίσως λόγω ηλικίας».

Με τον Γιάννη Στάνκογλου συναντηθήκαμε με αφορμή την παράσταση «Γιούγκερμαν» στην οποία πρωταγωνιστεί και η οποία ανεβαίνει στο θέατρο Πορεία, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου και διασκευή Στρατή Πασχάλη. Το έργο βασίζεται στο ομότιτλο βιβλίο του Μ. Καραγάτση και θεωρείται το πλέον συναρπαστικό του συγγραφέα. Κεντρικός ήρωας, ο Φινλανδός Βασίλης Κάρλοβιτς Γιούγκερμαν, γόνος πλούσιας οικογένειας, ίλαρχος της Λευκής Φρουράς του τσάρου, που οδηγείται μετά τη ρωσική επανάσταση στην Ελλάδα. Το παρελθόν του βαραίνουν εκβιασμοί, απάτες, εμπορία ναρκωτικών, ακόμα και φόνος. Ανέρχεται κοινωνικά με αδίστακτους τρόπους. Όμως, τελικά, με φόντο την Ελλάδα, έρχεται αντιμέτωπος με τον εαυτό του, τον έρωτα και το τραγικό στοιχείο.

Πόσο δύσκολα μεταφέρεται ένα βιβλίο στο θέατρο;
Αρκετά. Και ειδικά ένα βιβλίο όπως αυτό, που είναι μεγάλο, με περισσότερους από 150 χαρακτήρες. Εμείς κρατάμε σχεδόν 60 χαρακτήρες, 49 σκηνές, και παρουσιάζουμε ολόκληρη την ιστορία του Γιούγκερμαν, αλλά με μεγαλύτερη θεατρικότητα. Ο Καραγάτσης έχει δημιουργήσει υπερβολικά ολοκληρωμένους χαρακτήρες. Έχει ένα ντοστογιεφσκικό ύφος, κατά κάποιον τρόπο. Ο Γιούγκερμαν είναι σχεδόν διωγμένος από τον πατέρα του, με μια μάνα ερωτομανή, που το σκάει με τον εραστή της. Κι όταν πια καταλαβαίνουν πως είναι γιος του εραστή της μάνας, τον στέλνουν σε στρατιωτική σχολή στη Μόσχα. Εκεί γίνεται λοχαγός του τσαρικού στρατού. Μα, όταν πια ξεκινά η επανάσταση, ο Γιούγκερμαν ακολουθεί έναν ακραίο δρόμο, πλιατσικολογώντας, βιάζοντας και κάνοντας διάφορες αλητείες. Τελικά αναγκάζεται να πάρει το βαπόρι και να έρθει στην Ελλάδα. Με το που αντικρίζει τον Πειραιά και τα μάτια της Βούλας, βλέπουμε έναν άνθρωπο που αλλάζει άρδην, κουβαλώντας βέβαια όλο του το παρελθόν. Γνωρίζει την αγάπη, τον έρωτα, την Ελλάδα… Και νομίζω πως όλο αυτό το ταξίδι δεν είναι μόνο του Γιούγκερμαν, αλλά εί- ναι ένα ψυχογράφημα ολόκληρης της ανθρώπινης φύσης και ύπαρξης.

Προσωπικά, ταυτίζομαι με όλους τους χαρακτήρες που ενσαρκώνω, ακόμα και με τον πιο ποταπό. Κάτι έχει ωθήσει αυτούς τους χαρακτήρες στο να δράσουν έτσι ακραία. Και αυτό το κάτι ψάχνω πάντα να βρω. Για να μπεις στον ρόλο, πρέπει αναγκαστικά να ανασύρεις από μέσα σου διάφορα, που ίσως να μη θέλεις να βγουν στην επιφάνεια. Είναι σκοτεινά πράγματα, που συνήθως όλοι τα κουκουλώνουμε. Όμως, αν και «κρύβονται», ποτέ δεν φεύγουν από μέσα μας. Πάντα καραδοκούν να βγουν στην επιφάνεια, π.χ. μέσα από έναν εφιάλτη. Παίζει ρόλο όμως και η εποχή. Όταν, για παράδειγμα, μιλάμε για καιρό πολέμου, ξέρουμε ακριβώς πώς γίνονται μερι- κά πράγματα. Αλλά και μέσα στη ζωή, το σημείο όπου ο άνθρωπος μπορεί να «σπάσει» και να του στρίψει είναι μια λεπτή γραμμή. Μπορεί να συμβεί στον οποιονδήποτε. Κι επειδή έχω γνωρίσει ανθρώπους που έχουν κάνει διάφορα εγκλήματα, μπορώ, όχι να τους δικαιολογήσω, αλλά τουλά- χιστον να τους καταλάβω. Το θέμα είναι το πώς αυτοί οι άνθρωποι κατανοούν τη ζωή μετά. Πώς μεταφράζουν αυτή την πράξη και πώς συνεχίζουν να ζουν. Ο Γιούγκερμαν πάντως αντιλαμβάνεται καλά τα πράγματα. Εκτιμά πολύ τη ζωή.

«Δεν υπάρχει παρά μόνο ένα κορίτσι σε ολόκληρο τον κόσμο», λέει ο Γιούγκερμαν. Αλλά και για σένα ισχύει το ίδιο, έτσι;
Ναι, είμαι με την Αλίκη (σ.σ. Δανέζη) πολλά χρόνια. Σε μια σχέση πρέπει να παλεύεις καθημερινά για να σώσεις πράγματα. Να μην επαναπαύεσαι. Και όλο αυτό έχει να κάνει και με το πώς εξελίσσεστε και οι δύο. Αν ο ένας ακολουθεί ακόμα τον άλλο μετά τις αλλαγές, αν εξακολουθεί να υπάρχει θαυμασμός… Είναι πολλά συνδυαστικά πράγματα.

Εδώ και αρκετά χρόνια υπάρχει έντονη αποδόμηση στις κλασικές θεατρικές φόρμες. Γιατί πιστεύεις πως συμβαίνει αυτό;
Νομίζω πως είμαστε πολύ επηρεασμένοι από το θέατρο του βορρά, της Ρωσίας, της Γερμανίας… Εκεί αποδομούν πολύ, αλλά από πίσω, έστω κι αν δεν φαίνεται, υπάρχει τρομερή δόμηση. Εμείς νομίζω πως κυρίως μιμούμαστε – αν και κάποιοι που κάνουν τέτοιου είδους θέατρο, μπορούν και το κάνουν καταπληκτικά. Όμως, στους καιρούς που ζούμε, νομίζω πως έχει να κάνει και με την πραγματικότητα. Είναι τόσο υποδομημένη, που μοιάζει ως φυσικό επακόλουθο το να στρέφεται εκεί και το θέατρο. Εγώ σίγουρα τείνω προς το κλασικό θέατρο, αλλά νομίζω πως χρειάζεται και το να σπάει η φόρμα. Το θέμα είναι πώς το παρουσιάζει κανείς και πώς το αντιλαμβάνεται το κοινό.

Έχεις πλέον είκοσι χρόνια στο επάγγελμα. Υπάρχουν ρόλοι που σου έχουν ξεφύγει και επιθυμείς να παίξεις διακαώς;
Πολλοί. Στο μέλλον θα ήθελα να παίξω Άμλετ, Οιδίποδα Τύραννο, Μάκβεθ, αλλά και να συνεργαστώ με νέους σκηνοθέτες. Για παράδειγμα, ο Άρης Μπινιάρης μού αρέσει πολύ. Και ειδικότερα, θα ήθελα να συνεργαστώ μαζί του σε αρχαίο κείμενο.

Ηθοποιός «από κούνια» ή όχι;

Μπα, δεν ονειρευόμουν να γίνω ηθοποιός. Το θέατρο το βρήκα τυχαία. Μπήκα στη δραματική σχολή διότι ήθελα να περάσω από αυτή τη διαδικασία που άκουγα πως περνούσαν οι φίλοι μου. Μου φαινόταν ενδιαφέρουσα πρόκληση. Και σιγά σιγά, μετά το δεύτερο με τρίτο έτος στη σχολή, συνειδητοποίησα τον τρόπο με τον οποίο μέσα από αυτή την τέχνη μπορείς να επικοινωνήσεις κάποια πράγματα. Αυτό μου άρεσε, κι έτσι κόλλησα.

Σκέφτεσαι να ασχοληθείς και με άλλα πόστα του θεάτρου;

Μου έχει περάσει από το μυαλό, αλλά προς το παρόν μου αρέσει που είμαι καθαρά «υποκριτικό άτι». Με τον τρόπο όμως με τον οποίο κάνω τη δουλειά μου, σίγουρα σκηνοθετώ τον χαρακτήρα μου – πάντα βέβαια δουλεύοντας μαζί με τους συνεργάτες μου. Σίγουρα όμως θα έρ- θει κάποια στιγμή που θα είμαι έτοιμος να κάνω ένα έργο και να το παρουσιάσω με τον δικό μου τρόπο.

Φεύγει ποτέ ο φόβος της σκηνής;

Πάντα υπάρχει άγχος πριν βγω στη σκηνή. Όχι πια φόβος, όπως υπήρχε στην αρχή, αλλά άγχος. Όμως, προσπαθώ να το καταπολεμήσω δημιουργικά. Βλέπεις, καμιά φορά το άγχος σε κάνει να εκφέρεις τον λόγο του χαρακτήρα σου με μια ανασφάλεια, και αυτό στο θέατρο είναι πολύ σωστό. Δεν υπάρχει κανένας χαρακτήρας που ξέρει ακριβώς τι θα πει ή πώς είναι τα πράγματα. Πάντα υπάρχουν ερωτηματικά. Πάντα.

Πάντως, το επάγγελμα του ηθοποιού είναι αρκετά ανασφαλές.

Σαφώς και έχει ανασφάλεια, αλλά είναι ωραίο να αλλάζεις έργα, χαρακτήρες, συναδέλφους. Δεν βαριέσαι εύκολα. Και η Ελλάδα, παρά την κρίση, έχει πάρα πολλά θέατρα. Θα ήταν πολύ καλό όμως να υπήρχε και ουσιαστικότερη προώθηση. Να γίνονται μερικά μεγάλα φεστιβάλ, και όπως πάμε εμείς έξω για να δούμε θέατρο, να έρχονται οι ξένοι εδώ για να δουν τις δικές μας παραγωγές. Νομίζω πως θα γίνει. Είμαι αισιόδοξος.

Κάνεις σχέδια για το μέλλον;

Κάνω. Βάζω στόχους και παλεύω να γίνουν. Ο επόμενος στόχος είναι να κάνω μια ταινία στο εξωτερικό.

Έχεις κάτι στα σκαριά;

Αααα, δεν μπορώ να σου πω. Δεν σου λέω τίποτα.

Αυτό αρκεί. Ουσιαστικά, μόλις μου είπες…

(Η συνέντευξή μας έκλεισε με ηχηρά γέλια και μια αδιόρατη κινηματο- γραφική υπόσχεση να πλανάται στον αέρα.)

της Μαριανίνας Πάτσα
Φωτογραφίες: Γιάννης Βασταρδής